جایگاه تفقه و آموزش

خرج رسول الله (ص) فاذا فی المسجد مجلسان. مجلس یتفقهون و مجلس یدعون الله و یسألونه. فقال: کلاالمجلسین الی الخیر، اما هولاء فیتعلمون و یفقهون الجاهل هولاء افضل. بالتعلیم ارسلت، ثم قعد معهم.
پیامبر گرامی اسلامی از منزل به سوی مسجد حرکت کردند، آنگاه که وارد شدند دو جلسه را در مسجد دیدند که برگزار می شود. جلسه ای که به فقه و شناخت مسائل اسلامی مشغولند و جلسه دیگر که دعامی خوانند و از خدا درخواست می کنند. حضرت فرمودند: هر دو جلسه خوب است. اینها دعا می خوانند. اما آن دیگری دانش فرا می گیرند و نادانان را فقه و شناخت مسائل اسلامی می آموزند، اینان برترند و من نیز برای آموزش فرستاده شدم. آنگاه پیامبر خود در جلسه آنان شرکت کرد. 1

==============================================================================================================

قدردانی از معلم

نقل شده: عبدالرحمن سلمی، سوره «حمد» را به فرزند امام حسین (ع) آموخت، وقتی که آن فرزند سوره حمد را نزد امام حسین (ع) به خوبی خواند، امام (ع) هزار دینار و هزار حله، به معلم او جایزه و انعام داد. بعضی از این موضوع تعجب کردند. امام (ع) دو شعر زیر را خواند:
اذا جاءت الدنیا علیک فجد بها علی الناس طراً قبل ان تنقلب
فلا الجود یفنیها اذا هی اقبلت و لاالبخل یبقیها اذا ما تولیت
یعنی: «وقتی که دنیا به تو نیکی و سخاوت کرد، تو نیز به وسیله آن به همه مردم نیکی و سخاوت کن قبل از آنکه این موفقیت از دست برود. و بدان که جود و بخشش موجب تهیدستی نمی شود. اگر دنیا به انسان روی آورد و همین طور بخل موجب بقای (ثروت) دنیا نمی شود. اگر دنیا از انسان روی گرداند.» 1
1-مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 66

==============================================================================================================

بصیرت یابی

پرسش:
مفهوم بصیرت و راهکارهای دستیابی و حفظ آن را توضیح دهید؟
پاسخ؟
بصیرت یا بینش، نوعی دید درونی است که با دید چشم ظاهری، متفاوت است و اصلاً با چشم یا اندام های ظاهری بدن، قابل دریافت نیست. بصیرت، قوه و نیرویی قلبی است که به مدد نور الهی، پدید آمده، حقیقت و باطن امور را چنان که هست، در می یابد. با دید بصیرت انسان، درست را از نادرست و حق را از باطل به آسانی تشخیص می دهد. اهل بصیرت با امداد نیروی قدسی که به آنها عطا شده می شنوند، می اندیشند، نگاه می کنند، می بینند و از عبرت ها، بهره می گیرند و آن گاه راههای روشنی رامی پیمایند و بدین ترتیب، از افتادن در پرتگاهها و لغزشگاهها در امان می مانند. در واقع بصیرت و بینش، نوری درونی است که شخص با آن نور، درمیان مردم، زندگی می کند؛ چنان که قرآن کریم فرموده: و جعلنا له نوراً یمشی به فی الناس. (انعام - 122) انسان به سیر بصیرت، راه را از بی راهه و حقیقت را از امر غیرحقیقی، باز می شناسد. و نیز در گرفتن اطلاعات و داده ها، درست گزینی می کند و نیز در ارائه نظر و رأی، درست گویی می کند و به فرموده امام علی (ع)، آن که بصیرت و بینش نداشته باشد، رأی او، نادرست و بی ارزش است. (غررالحکم و دررالکلم، ح 6548).
بصیرت، نوعی به کارگیری عقل در مسیر هدایت انسان و استفاده از روشنگری آن است. قرآن کریم با ترغیب به بینا کردن دل ها با نور عقل، آنهایی را که از این نیرو استفاده نمی کنند، کوران واقعی معرفی می کند. خداوند می فرماید: آیا در زمین سیر نمی کنند تا صاحب دل هایی گردند که بدان تعقل کنند و گوش هایی که بدان بشنوند؟ پس همانا چشم ها کور نمی شوند، بلکه دل هایی که در سینه ها جای دارند، کور می شوند. (حج - 46)
چه بی فایده است دیده سر، هنگامی که دیده دل، نابینا باشد. امام علی (ع) در این باره فرموده است: «و گاه دیده بصیرت کورباشد، نگاه چشم سودی ندهد» (غررالحکم، ح 9972) آن کس که دیده بصیرت دارد، نگاههایش به سوی خوبی ها کشانده شده، از بدی ها دور داشته می شود. دارنده بصیرت و بینش درونی، پیش از آنکه درپی عیب های دیگران باشد، عیب های خود را می جوید و می بیند و از گناهان و خطاهای خود دست می شوید. او می داند که دیده کور داشتن، بهتر از دل کور داشتن است. بنابر این، دیده برنارواها بسته، گوش را از شنیدنی های ناروا و پا را از رفتن به جایگاههای ناپسند و دست را از انجام کارهای ناشایسته و دل را از خطور گناه و اندیشه را از هرچه غیرخداست، پاک می کند.
کسانی که با دیده بصیرت به عالم و عالمیان می نگرند، از هر عالمی که موجب نابینایی دیده بصیرت و کوری آن می گردد، پرهیز می کنند. اینان از غفلت ها و عوامل ایجاد غفلت، دوری می ورزند. زیرا امام علی (ع) فرموده است: «دوام یافتن غفلت، موجب کوری بصیرت می گردد». (همان) کسی که بصیرت الهی نصیبش شده است. محبت دنیا را از دلش خارج می سازد. امام علی (ع) فرموده است: به خاطر دنیا دوستی، قلب ها از نور بصیرت، کورگشته اند» (همان، ح 4878)

==============================================================================================================

بررسی دیدگاه قرآن درباره کار و کارگر حقوق و آداب کارگری

¤خلیل منصوری
کارگری در قرآن
بی گمان کار به معنای تلاش و کوشش برای تولید در هر حوزه ای، عملی ارزشی است. کار به اشکال مختلف ظهور و بروز می کند؛ از این رو می توان از کار فکری، کار هنری، کار معنوی و کار جسمی و بدنی سخن گفت. در همه این موارد آن چه اصالت می یابد تلاش تولیدی بشر است. بشر برای دست یابی به کمال و سعادت و آسایش و آرامش، نیازمند تهیه امکانات و وسایل و برطرف کردن مشکلات و چالش های پیش روست. از این رو اقدام به تلاش و کوشش می کند تا به این هدف نایل شود. برای دست یابی به هدف، تلاش در شکل های پیش گفته خودنمایی می کند.
تفکر و تدبر و طرح و برنامه ریزی، بخشی از تولید است. بدون تفکر و تدبر و تأمل ممکن نیست تا انسان بتواند در حوزه عمل و تلاش جسمی موفق شود، از این رو تولید فکری به عنوان تولید پایه مطرح می شود.
در آیات بسیاری سخن از عمل و ارزش عمل به میان آمده است. عمل در حقیقت تلاش و سعی انسان است که برای تحقق امری صورت می گیرد. این همان معنای عام کار و فعل است که از سوی انسان انجام می شود. سعی و تلاش انسانی است که ارزش دارد و خداوند در آیه 39 سوره نجم می فرماید: لیس للانسان الاماسعی؛ برای انسان چیزی جز تلاش و کوشش نیست؛ به این معنا که آن چه در نگرش و بینش قرآنی از ارزش و اهمیت برخوردار است، سعی و تلاش است که نوعی از مفهوم کار را با خود به همراه دارد.
اما آن چه در این جا مهم است سخن از کار به مفهوم خاص آن است؛ زیرا مراد از کار و کارگر مفهومی است که در آن شخصی نیروی جسمی و حتی فکری خود را به دیگری واگذار می کند و در ازای آن مالی دریافت می کند.
در گذشته این نوع عمل در شکل اجاره و اجیر و نوعی از عقود خودنمایی می کرد و در آیات قرآن و نیز فقه اسلامی کتابی به عنوان اجاره را به خود اختصاص داده است. در کتب فقهی مانند الحدائق الناضره و العروه الوثقی و موسوعه الفقه، اجاره به معنای عقد تملیک عمل و یا منفعتی معین در برابر عوض معلوم به کار رفته است. (الحدائق ج12 ص235، موسوعه الفقه ج2 ص911 و العروه الوثقی ج2 ص793)
مورد اجاره اگر منفعت عین یا حیوانی باشد، به آن اجاره اعیان یا اجاره منافع می گویند. در این اجاره تسلیم کننده عین را موجر و پرداخت کننده عوض را مستأجر می گویند؛ و اگر مورد اجاره، کار انسانی باشد، به آن اجاره اعمال و یا اجاره ذمه گویند. در این اجازه، پرداخت کننده عوض را مستأجر و تسلیم کننده نیروی کار را اجیر نامند.(موسوعه الفقه ج2 ص002).
اجیر یا همان کارگر بر دو نوع است: اجیر خاص و مقید که متعهد می شود تا عملی را شخصا در مدت معینی انجام دهدو حق ندارد در این مدت بدون اجازه مستأجر برای فرد دیگری کاری انجام دهد. (جواهر الکلام، ج27 ص362) و اجیر مشترک و مطلق که عملی را بدون تعهد مباشرت و تعیین مدت متعهد می شود یا در یک زمان اجیر اشخاص متعدد می شود. (همان ص862)
در قرآن از مشتقات ماده اجر واژه «تاجرنی» به معنای کار با مزد و اجرت، یک بار در آیه72 سوره قصص «و استاجر و استاجرت» به معنای مزدوری گرفتن دوبار در آیه 62 همان سوره و اجر به معنای مزد مادی و یا معنوی و پاداش دنیایی و اخروی فراوان آمده است که برخی از آن ها به بحث کار و کارگری و اجاره ارتباط دارند.
در داستان موسی(ع) و شعیب(ع) مساله کار و کارگری و حقوق کارگر مطرح شده است. از این رو از مهم ترین آیات مورد توجه در این حوزه است. موسی(ع) به عنوان فردی نیرومند حاضر می شود تا در برابر مزد و عوض مالی، نیروی کار خویش را در اختیار شعیب(ع) به عنوان کارفرما بگذارد. (قصص آیات 52 تا 92) حضرت موسی(ع) در داستان همراهی خود با عالم ربانی (خضر پیامبر) نیز به خضر پیشنهاد می دهد که در برابر گرفتن مزد به کارگری بپردازند (آیه 77 سوره کهف) این مساله کارگری و مزد خواستن در برابر نیروی انسانی و بدنی در دو جای دیگر قرآن نیز مطرح شده است. نخست در مساله تقاضای ساحران برای دریافت اجرت از فرعون. در آیات 311 و 411 سوره اعراف آمده که در آن جا ساحران پیشنهاد می کنند تا فرعون در برابر هنر جادوگری و سحر ایشان، مزدی را بپردازد و فرعون نیز با پذیرش پیشنهاد برای تشویق ساحران آنان را به قرب منزلت و مقام نیز وعده می دهد. در مورد دیگر، مردمانی به ذوالقرنین پیشنهاد می کنند تا برای ساختن سد، اجرت و مزدی را دریافت کند. (کهف آیه 49) این دسته آیات به مساله مورد نظر ما در این نوشتار توجه می دهند.
فلسفه کارگری
انسان به عنوان خلیفه الهی بر زمین مامور و موظف است تا به عنوان یکی از اهداف ابتدایی و یا میانی، اقدام به آبادانی زمین کند. خداوند در این باره می فرماید: هو انشاکم من الارض و استعمرکم فیها؛ او شما را از زمین ایجاد کرد و خواست تا آن را آبادان و عمران کنید (آیه 16 سوره هود)
آبادی و آبادانی زمین به عنوان ماموریت انسان در زمین، بدون تلاش و کوشش و کار امکان پذیر نیست. انسان ها با کار و کوشش، زمین را به شکل کنونی آباد کرده و از امکانات و فرصت های پیش روی بشر بهره مند می شوند.
از آن جایی که انسان به جهت ذات استخدام گر خویش گرایش به اجتماع و جامعه دارد، در شکل اجتماعی، زندگی خود را سامان می دهد تا از فرصت ها و امکانات دیگری بهره مند گردد و از آن برای رفع نیازهای خود و دفع مشکلات استفاده کند.
حرکت چرخ زندگی بشر در گرو تعاون، خدمت و استفاده متقابل از خدمات یک دیگر است که یکی از راه های آن اجاره و کارگری است. خداوند در این باره می فرماید: نحن قسمنا بینهم معیشتهم فی الحیاه الدنیا و رفعنا بعضهم فوق بعض درجات لیتخذ بعضهم بعضاً سخریا؛ ما وسایل معاش آنان را در زندگی دنیا میانشان تقسیم کرده و برخی را برتر از برخی دیگر قرار داده ایم تا بعضی از آنان بعض دیگر را به خدمت گیرند.(زخرف آیه 23)
به نظر طبرسی، علت تفاوت روزی بندگان، این است که انسان ها از کار یک دیگر بهره مند گردند. (مجمع البیان، ج 9 ص 17) و اگر انسان ها در تمام درجات از قوت و ضعف، علم و جهل، زیرکی و بلاهت و دیگر مراتب، مساوی بودند، هیچ انسانی حاضر به کار کردن برای دیگری نبود و این امر موجب اختلال نظام عالم و فساد زندگی بشر می شد.
در روایتی، علی(ع) علت تفاوت آفرینش انسان ها را بهره مند شدن آنان از خدمات یک دیگر دانسته و می فرماید: هیچ انسانی توانایی این امر را ندارد که بنا، نجار و یا صنعت گر خویش باشد. تمام کارهایش را به تنهایی و بدون استخدام و به کارگیری دیگری انجام دهد.(وسایل الشیعه ج 19 ص 301)
حقوق کارگر و آداب کارگری
قرآن برای کارگری، قوانین، حقوق، شرایط و آدابی بیان داشته تا حق کارفرمایان و کارگران به عنوان جامعه انسانی به طور دقیق مراعات گردد و حق گروهی در برابر گروه دیگر ضایع و تباه نشود. در آیات قرآن برای کارگری شرایطی بیان شده که بدون تحقق آن، کار کردن و کارگری نادرست است. از جمله این شرایط آن است که کارگر بالغ باشد. از این رو، کارگری کودکان نابالغ نادرست و باطل است؛ زیرا کودک تا پیش از بلوغ و رشد جسمانی و عقلانی اختیاری ندارد تا بتواند نیروی کار و یا اندیشه خود را در برابر مزد و اجرتی واگذار کند.
از دیگر شرایط کارگری رشد است. فقیهان با استناد به آیات 5 و 6 سوره نساء و نیز آیه 282 سوره بقره گفته اند که تصرفات مالی سفیه ممنوع است و از این رو حق اجاره دادن اموال خود را ندارد. اما در اجیر شدن و کارگری او دو نظر است. آنان که کارگری وی را نیز ممنوع دانسته اند بر این باورند که وی نفع و ضرر خویش را شناسد لذا نمی تواند خود را به کارگری واگذار کند. (مستند العروه الوثقی بحث اجاره ص 65)
عقل (همان آیات)، اختیار و رضایت (نساء آیه 92 و بقره آیه 572)، مباح بودن منفعت (نساء آیه 92 و نیز مائده آیه 2)، مملوک بودن عوضین(همان) مشخص بودن عمل و مدت آن (قصص آیه 72) از دیگر شرایط کارگری از دیدگاه قرآن است.
قرآن احکامی برای کارگری و اجیر شدن بیان می کند که مهم ترین آن مساله لزوم و وجوب عقد اجاره (مائده آیه 1) است. به این معنا که وفای به آن برای هر دو طرف کارگر و کارفرما لازم و ضروری است و می بایست پای بند عقد اجاره باشند.
در آداب اجاره و کار و کارگری نیز مطالب مهمی را قرآن مطرح می سازد که می توان به آسان گیری بر کارگر (قصص آیه 72) رفتار شایسته (همان) قدرت و امانت داری (همان آیه 62) اشاره کرد.
این دسته از احکام متوجه کارفرمایان و کارگران است اما بخشی از حقوق کارگری است که دولت متکفل به انجام آن است. مهم ترین امری که بر دولت اسلامی است توجه به مساله معیشتی کارگران، بازنشستگان و از کار افتادگان است که در شکل تکافل اجتماعی و تامین اجتماعی خودنمایی می کند. بر دولت است تا از بیت المال مسلمین زندگی کارگران بازنشسته و از کار افتاده را تامین کند و وسایل آسایش ایشان را در حد معقول و مقبول فراهم آورد.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن

==============================================================================================================

آثار اعمال حکمت های قرآنی

عباسعلی کامرانیان
جمعی درباره اوضاع و احوال دنیا و روزگار، باهم گفتگو می کردند. یکی گفت: این دنیا، دارای یک نظام خاصی است که طبق آن قانون بی اعتنا به خواسته این و آن حرکت می کند.
دیگری اظهار داشت:
ولی قدرت خداوند، حاضر و ناظر و غالب بر این قانونی که شما گفتید است و خداوند هرطوری بخواهد روزگار را می چرخاند!
فرد دیگری گفت:
ماه و خورشید و شب و روز که عقل و فکر ندارند که تغییر روش بدهند. گیاهان و جانوران نیز میلیاردها سال است که با روش قبلی روییده اند و رشد کرده اند و...
در این هنگام که نزدیک غروب آفتاب بود، آنها مشاهده کردند که عارفی به سوی مسجد می رود.
یکی گفت: چه خوب است نظر حضرت آقا را نیز جویا شویم. جلو رفت و پس از سلام و احوالپرسی از او دعوت کرد که نظرش را درباره روزگار بیان نماید.
عارف به نزد جمع آمد و پس از سلام و احوالپرسی گفت:
نظام جهان آفرینش، نظامی کاملاً دقیق، محکم، هدایت شده و در نهایت درستی و کمال است.
همه موجودات براساس هدایت الهی در مسیری که مسیر کمال آنهاست در حرکتند: و الذی قدر فهدی... همان که اندازه گیری کرد و سپس هدایت نمود.(1) این حرکت و هدایت نیز براساس سنتها (قوانین) الهی است که غیرقابل تغییر است: ولن تجد لسنه الله تبدیلا... و برای سنت الهی هیچ تغییر نخواهی یافت(2) و...
اما، در بین موجودات آفرینش، انسان ها و جنیان، آزادند که خوب باشند یا بد. خودشان باید بین خوبی و بدی، یکی را انتخاب نمایند: انا هدیناه السبیل اما شاکرا و اما کفورا... ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد (و پذیرای حق شود) و یا ناسپاس(3).
اما!
همه گفتند: اما چه؟
عارف اظهار داشت: اما، کارهای خوب ما موجب گشوده شدن برکات آسمان و زمین به رویمان و گناهانمان نیز باعث فرود آمدن عذاب الهی بر ما می شود!
خداوند متعال در این باره فرموده اند:ولو ان اهل القری امنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض و لکن کذبوا فاخذناهم بما کانوا یکسبون.
و اگر اهل شهرها و آبادیها (به جای انجام گناه) ایمان می آوردند و پرهیزگاری پیشه می کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنها می گشودیم؛ ولی (آنها حق را) تکذیب کردند (و به گناه پرداختند) ما هم آنها را به کیفر اعمالشان مجازات کردیم!(4)
همه در فکر فرو رفته بودند و به سخنان عارف می اندیشیدند و او، به سوی مسجد رفت.

==============================================================================================================

تبلیغ عملی مهمترین مسئولیت عالمان دینی

& خلیل آقاخانی
مبلغان مسیحی در آفریقا
یکی از دوستان مأموریتی به آفریقا داشت و چند سالی در آن جا بود. وی می گفت مدتی در تانزانیا، رواندا، سیرالئون، بروندی، کنگو و کنیا بودم. در میان مردمانی زندگی کردم که خیلی از فرهنگ به دور بودند و فقر فرهنگی بیش از فقر اقتصادی در ایشان نمود داشت.
روزی به یکی از روستاهای دور قبایلی رفتم که هنوز به همان صورت انسان های نخستین زندگی می کردند. جالب بود که در آن جا با یکی از کشیش ها مواجه شدم که سالیان سال در میان آن ها زیسته بود. با آنان غذا می خورد و نشست و برخاست داشت و به زبان بومی ایشان (سواحلی) سخن می گفت. او جائی می زیست که اصولا هیچ روحانی و عالم اسلامی حاضر نمی شود به آن جا برود و این چنین مردم وار با آنان زندگی کند و بخواهد به آنان آموزش دینی بدهد.
ایشان می گوید: شبی در یکی از شهرهای کوچک و دورافتاده، گروهی از بچه های خیابانی را دیدم که دور کسی جمع شده اند. جلو رفتم تا ببینم چه کسی است و چه می کند؟ دیدم کشیش مسیحی است که در آن شب های تاریک به بچه ها ریاضیات درس می دهد. این بچه های خیابانی برخی به دیوار تکیه داده، برخی دراز کشیده و برخی نیز چمباتمه زده و به حرف های معلم گوش می دادند.
این دوستم به سبب ماندن در میان همین بومیان به بیماری مالاریا دچار می شود و نزدیک بود جانش را از دست بدهد ولی به کرامت و معجزه ای از مرگ حتمی رهایی یافت. البته ایشان تنها نیستند دوستان دیگری را می شناسم که در این راه بچه خودشان را از دست داده اند و یا کسانی که حتی جانشان را از دست داده و شهید شده اند، چنان که دوست دیگری می گفت که یکی از این دوستان که در آفریقاست به یک بیماری خاص دچار شده که قدرت ایستادن ندارد و تا می خواهد چند دقیقه ای سر پا بماند به زمین می افتد.
به هر حال دوست گرامی ما می گفت برخی گمان کرده اند که مسئولیت عالم، تدریس و تحقیق است و تبلیغ را فراموش کرده اند در حالی که همه آموزش ها در راستای تبلیغ و فرهنگ سازی دینی است.
اگر کسی اخلاص و ایثار نداشته باشد کارش هیچ ارزشی ندارد و در نهایت هم دنیا و هم آخرت خود را از دست می دهد. آن عالمی که به عنوان مدیرمدرسه علمیه یا مدرس و استاد حوزه انتخاب می شود باید به این نکته توجه کند که هدف اصلی، تبلیغ است و می بایست به هر ترفند و شیوه ای شده معارف اسلامی و وحیانی را به گوش دیگران برساند. این همان جهادی است که باید در عصر جهاد فرهنگی انجام داد. این همان دیپلماسی عمومی است که دولت اسلامی می بایست در پیش گیرد.
اگر کسانی که از حوزه ها و یا هر ارگان فرهنگی ایرانی به خارج می روند، با اخلاص و ایثار در پی تبلیغ دین نباشند از همان اول شکست خورده اند و نتوانسته اند حتی ماموریت دیپلماتیک خود را انجام بدهند؛ زیرا هدف آن است که مردم را با اسلام و فرهنگ ایرانی اسلامی آشنا سازیم و این نمی شود مگر با حضور در میان مردم و ارتباط تنگاتنگ با آنان؛ البته شاید بر بسیاری از ایرانی ها سخت باشد که هم چون کشیش مسیحی اروپایی عمل کند ولی می توان دست کم یک هزارم آن، با مردم ارتباط برقرار کرده و با شناخت آداب و رسوم و زبانشان، بذر فرهنگ اسلامی را در دل و جان این مردم کاشت.
ضرورت مطابقت گفتار و کردار
امیرمؤمنان علی(ع) می فرماید: العالم من شهدت بصحه اقواله، افعاله؛ عالم کسی است که کردارش بر درستی گفتارش گواهی دهد.(غررالحکم، ص 76)
حضرت علی(ع) هم چنین می فرمود: احسن المقال ما صدقه حسن الفعال، نیکوترین سخن آن است که کار نیک، آن را تصدیق کند. (همان، ص 206)
امام صادق(ع) در تفسیر آیه: انما یخشی الله من عباده العلماء، قال: یعنی بالعلماء من صدق فعله قوله و من لم یصدق فعله قوله فلیس بعالم؛ از میان بندگان خدا تنها دانشمندان از او بیم دارند، فرمود: مقصود از دانشمندان کسانی هستند که کردارشان گفتارشان را تصدیق کند و هر کسی کردارش، گفتارش را تصدیق نکند، دانشمند و عالم نیست. (کافی، ج1، ص 63)
از نظر امیرمؤمنان علی(ع) اصولا علمی که با عمل همراه نشد مایه وبال و گرفتاری است. (غررالحکم، ص16) برای آدمی زشت است که عملش از دانش و کردارش از گفتارش درماند (همان، ص880) زیرا دانشی که با عمل همراه نیست مانند درختی بی میوه است. (همان، ص 498)
به هر حال آن که مدعی علم دین و مسئولیت وی تبلیغ آن است بخواهد گوشه ای بنشیند و متکبرانه مردم به دیدارش بیایند تا با کبر و غرور تمام نکته ای بگوید و برخی دیگر حتی خود عمل نکنند باید این گونه افراد را کسانی دانست که مسئولیت پذیر نیستند و برخلاف مسئولیت شرعی خود عمل کرده و گفتار و کردارشان هماهنگ نیست و یک دیگر را تصدیق نمی کند. این عالمان دینی در حقیقت فروشندگان دین خود هستند تا در مقابل آن، متاع دنیوی را به دست آورند.
امام صادق می فرماید: هرگاه دیدی عالم دینی دنیای خود را دوست دارد، از وی بر دین خویش بترسید؛ زیرا هر کسی چیزی را دوست داشته باشد آن را دربرمی گیرد. سپس افزود: خداوند به داود(ع) وحی فرستاد: دانشمندی را که شیفته دنیاست میان من و خودت قرار مده که ترا از راه محبت من منصرف می کند؛ زیرا این گونه افراد راهزنان بندگان مرید من هستند و کم ترین کاری که من در حق آنان انجام می دهم این است که شیرینی مناجات خود را از دل هایشان برمی دارم.(کافی، ج1، ص 64)